ᅠ Thyroid gland hi phengphehlep pianhmang ang deuh, hrawkbawk hnuaia awm a ni. Taksa peng pawimawh tak, tangkai taka hnathawk tu a ni. Puitlingah chuan Thyroid hi gram 15 – 25 vela rit a ni. Pianhma atangin taksa tan hna a thawk tan a, bawlhlo (hormone) pawimawh tak T3 leh T4 a siam chhuak a, chungte chu taksa thanlen nan leh thluak than nan te a tul a ni.
Thyroid Hormones te chu engnge ni?
ᅠ Thyroid gland in a siamchhuah bawlhlo (hormone) pahnih T3 (Tri-iodothyronine) leh T4 (Thyroxine) te hi taksa tan an pawimawh hle a, taksa khawl tinaltu (metabolic activities) an ni a, chakna petu, thanna leh taksa peng hrang hrang puitlin chhoh nana themtlengte an ni. T3 leh T4 te hi taksa peng, tisa leh timur ten nilengin an mamawh reng a, a tlem emaw a tam lutuk emaw chuan taksa in natna a tuar nghal thin a ni.
Thyroid hnathawh thununtu a awm.
ᅠ Thyroid hnathawh thununtu chu thluak chhung a mi Pituitary gland a ni, hei hian TSH (Thyroid Stimulating Hormone) a siam a, TSH chuan thyroid gland a thunun (control) thin. Thisen ah thyroid hormone (T3, T4) a lo tlem palh chuan Pituitary gland in a lo hre vat a, TSH a siam pung thin, chu chuan thyroid gland hnenah tan la turin leh hormone siam tam turin signal a pe thin. Thyroid hormone a lo tam ve leh TSH pawh a lo tlahniam ve nghal thin.
Iodine leh Thyroid inlaichinna :
ᅠThyroid hormone (T3, T4) te hi Iodine hmanga siam a ni. Iodine hi ei leh in atanga lo awm a ni a, iodine tlakchham chuan thyroid natna T3, T4 hniam a thlen thei a ni. Iodine hi leilungah leh tui ah te a awm thin a, iodine tlemna hmun (eg, Mizoramah te) chuan iodine tlakchham leh thyroid natna pumpelh turin iodine eichi (iodine salt) ei belh a tul thin.
Thyroid natna chu engnge ni?
ᅠ Chi hnih a tlangpui deuh an awm-
(i) Goitre (awrpuar) –
ᅠ Thyroid gland lo thang lian leh a chhunga tisa lo puar te chuan awrpuar a thlen thin a, awrpuar satliah a awm laiin , natna dang nena inkawp a awm thei bawk. Thyroid gland a lo thanglian a, lang tham mang lo atanga lian tak, bawk thluah (multinodule) te pawhin a thang lian thei. Hei hi awrpuar (Goitre) kan lo ti ta a ni. A tlangpuiin zawi zawiin a lo thanglian a, thil lem har (kalh) te, awchhang te, tawt em em te a thlen thei a. Awrpuar hi doctor entir ngei a tha a, thyroid cancer a awm theih avangin test hrang hrang – FNAC, Ultrasound, Scanning etc. te tih a tul thei bawk.
(ii) Thyroid hnathawh buai –
ᅠ Thyroid hormone (T3,T4) tlem vang emaw, tam lutuk vang emawin (awrpuar lang kher lo mahse) natna a awm thei bawk. Taksa peng dang te ang bawkin Thyroid hnathawh hi a buai thei. Thyroid hormone tlem- hei hi hypothyroidism tiin an vuah a. T3, T4 te thisenah a tlem thin. Hei hian taksa hnathawh a ti thuanawp thin a, natna a thlen thin. Thyroid hormone sang- hei hi hypothyroidism tiin an vuah a, thyroid hnathawh a sang lutuk a, thisenah T3,T4 a sang thin a, hei hian taksa ah natna hrang hrang a thlen thei bawk. Heng diklohna te hi thisen test atangin a hmuhchhuah theih a, a dik lohna te pawh damdawi hmanga enkawl theih a ni.
Thyroid Test te chu engnge ni?
ᅠ Thyroid natna veia inringhlel te chuan doctor rawn ngei tur a ni. Doctor ten a tul a nih chuan heng thisen test te hi an chawh thei a ni.
(a) T3 - Triiodothyronine
(b) T4 - Thyroxine
(c) TSH - Thyroid Stimulating Hormone
(d) FT3 - Free T3
(e) FT4 - Free T4
(f) ATG - Anti thyroid globulin.
Thyroid hi khawl ropui tak hnathawh chi hrang hrang nei a nih avangin test pakhat mai hian thyroid natna a tilang zo lo thin. Chuvangin, test hnih emaw thum emaw a aia tam emaw tih a tul thin.
A hnuaia tarlan te hian thyroid natna an nei duh bik niin an sawi :
- Hmeichhia kum 40 chunglam
- Nu naute nei hlim
- Cholesterol sang thin
- Thla chanve vel leka rit thut emaw cher thut emaw
- Chau leh hah hma hluah hluah
- Thlatin thi neih mumal lo
- Fa nei thei lo – ching te
- Chhungkaw zinga thyroid natna nei te.
Naupai lai hian thyroid hormone mamawhna a sang hret a, thyroid natna nei mekin nau a pai chuan ngun leh zuala damdawi ei a tul, nu leh naute in thyroid hormone an mamawh vang a ni. Thyroid hormone hi nu in a neih tlem (hypothyroid) chuan naute pumchhunga miin a tuar thei a, taksa leh rilru thanna a tawp a, rualbanlo (cretin) in a piang thei.
Hypothyroidism:
ᅠ Thyroid hian (hypo = low/ less) hormone pawimawh tak T3 leh T4 siamchhuak turin bawlhlo leh thildang tam tak a mamawh a, heng bawlhlo a tlem emaw, thyroid gland-ah natna a lo awm palh emaw chuan T3, T4 hi a tlem ta a, chu chu hypothyroidsm an ti.
Engnge a chhan?
- Thyroid gland natna vangin autoimmune thyroiditis.
- Thyroid gland paih ( surgical remover) vangin
- Thyroid gland enkawlna- Radioactive Iodine in a tichhe thei.
- Cancer hemna vangin thyroid a chhe thei
- Ei leh in a iodine tlakchham vangin
- Inthlahchhawn avanga thyroid natna vangin
- Chhan hriat loh vangin.
Engtin nge natna a lo lan chhuah?
ᅠ Thyroid hormone tlem (hypothyroidism) natna hi a inang vek lova, T3, T4 tlem dan leh a rei leh rei lohvah te a innghat thui hle. Natna hi thildang natna te nen a in an thin avangin rei tak ngaihthah leh hriatchhuah lohvin a awm fo thin. A hnuaia natna te hi hypothyroidism natna an vei thei –
- Chauh hluah hluah, tihrawlna leh tha chat
- Kut ke mu churh churh
- Thau / rit tawlh tawlh
- Vun ro leh eng, sam tla
- Vawt tuar thei lo
- Luhai, depression
- Marphu muang (low heart)
- Awrpuar
- Ek khal
- Thlatin thi neih buai
- Hriat rengna hloh, ngaihtuah buai, haihawt
- Nauchhiat leh ching
- Hmaipuam leh ke vung (Myxedema)
- Thanglaiah he natna hian than thi neih har te, period mumal lote, naupai theih loh leh ching (infertility), nauchhiat fo te a thlen thei bawk.
Secondary Hypothyroid :
ᅠ Thyroid gland hi thluak chhunga Pituitary gland in a thunun (regulate) kan tih tawh kha, pituitary gland natna avangin Thyroid Stimulatory Hormone (TSH) a lo tlem thei a, chuvang chuan thyroid hormone (T3, T4) a tlem thei a ni.
Hypothyroidism hi engtia finfiah (confirm) tur nge?
ᅠ Hypothyroidism tam ber chu thisen test a confirm tur a ni. Thisenah thyroid hormone T3, T4 a tlem a, TSH a sang tlangpui thei a (95- 98 %).
Enkawlna a awm em ?
ᅠ Hypothyroid natna chu thyroid hormone tlem vang a ni a, T4 (Thyroxine) ei chi a awm a, chu chuan enkawl an ni thin. He damdawi hian side effect a nei tlem a, a him hle. Damdawi ei chhung hian thisenah thyroid hormone a that tawk leh tawk loh endik ( T3, T4, TSH) fo a tul thin. T3,T4 level a zirin damdawi dose hi thlak danglam emaw tihsan emaw tih hniam emaw a tul thei bawk.
Hypothyroidism hi engnge ni ?
ᅠ Tarlan tawh angin thyroid hnathawh, hormone siamtu leh thunun tu te (self control) hi an buai fo mai, chhan chi hrang hrang vangin thyroid gland chuan taksa mamawh aia tam hormone T3, T4 or FT3, FT4 a siamchhuak a, chu chuan taksa inrelbawl dan tidanglamin natna a rawn thlen thin a, hei hi ‘hyperthyroidism’ tiin an vuah. Hypothyroidism letling thawk a ni.
Hyperthyroidism leh Thyrotoxicosin te hi thil thuhmun an ni em ?
ᅠNi chiah lo. Thyrotoxicosin hian a huam zau deuh a. Thyroid damdawi ei tam vang emaw, thyroid natna chidang vang emaw, thyroid gland in hormone a siam tam (hypothyroid) vang emaw a thyroid hormone (T3, T4) lo sang hi Thyrotoxicosin a ni. Hypothyroidism erawh chuan thyroid gland in hormone (T3, T4) a siam tam (hyper active) vang a lo sang ta chauh hi a kawk a ni. Hemi hriatchian hian enkawlna kawngah kawngro a su thei a ni.
Thyroiditis hi thyroid gland natna chikhat, thyroid lawng, immunity chhiat vangin thyroid hnathawh a lo buai thin a, chu chuan thyroid gland a tichhia a, thyroid hormone inchhekkhawlsa te chu thisenah a in bun chhuak a, T3, T4 level a lo sang thei thin. Hei hi hypothyroidism vang a ni lova, hriat hran tum hram hram tur a ni.
Thyroiditis hi immune disease a nih avangin a hriat hran nan thisen test chi dang tih a ngai a, chung zing a lar te chu- Anti Thyroioglobulin Antibodies(ATG) te, Anti Michrosomal Antibodies (AMA), Radio- iodine test te a tul thei bawk.
Comments
Post a Comment