RO KHAWM CHUNGCHANGA HRIAT TUR
.แ
Laldinpuia Tlau, Chief Judicial Magistrate, Mamit.แ
๐ง๐ต๐๐ต๐บ๐ฎ๐ต๐ฟ๐๐ฎ๐ถ ~
Khawvelah hmasawnna a nasat poh leh ro hlutna a pung a, ro buai pawh a tam nge nge thin. Chutiang khawvela kan chen tawh avang chuan tuna kan thusawi tur hi a pawimawh tak zet zet a ni. Tuna kan thusawi tur hian Mizoram chhunga Mizote ro khawm dan kan tin zawn ber ang.
Kan hriat tur pawimawh zualte chu hengte hi a ni.
๐ฃ๐ฎ๐ธ๐ต๐ฎ๐๐ป๐ฎ ~ Tun hma deuh chuan ro khawm chungchang hi Hnam dan (customary law) hmanga kalpui a ni thin a. Tunah chuan, personal law emaw family law emaw hmanga kalpui a ni ta. Customary law leh personal law hi a chhung thu chu a inang vek a ni thei e, a danglamna chu, customary law chu thuneitute dan siam a ni lo a, mipuiin dan nia an pawm tlan hi a ni. Feh kawng hmangin han tehkhin ila. Lal leh a khawnbawl upaten he kawng hi zawh tur ti lo mah se, mi tinin feh kawnga an rin chuan, vantlang kawnga pawm a lo ni ta ang hi a ni. Personal law chu dan siamtute dan siam a ni. Chutiang chuan, tuna Mizote ro khawm dan bu The Mizo Marriage, Divorce and Inheritance of Property Act, 2014 hi Assembly dan siam a ni.
He dan hi Mizo chi peng tawh phawt chuan an hmang thei a. Hnam dang nena innei pawlh an nih chuan, a mipa zawk Mizo ni se, he dan hi an hmang thei bawk.
๐ฃ๐ฎ๐ต๐ป๐ถ๐ต๐ป๐ฎ ~ Ro tih hian khawih chet theih (movable) leh khawih chet theih loh (immovable) a huam a. Dan mit atang chuan, ro tih hian hmuh theih leh khawih theih thil chauh a huam lo a. Hamthatna hrang hrang lo la awm turte pawh a huam vek a ni. Miin pension a la hmuh tur pawh hi ro (property) a ni.
๐ฃ๐ฎ๐๐ต๐๐บ๐ป๐ฎ ~ Ro khawm theih dan hi chi hnih a awm a. Kan dan buin ro khawmna chungchanga a dah san ber chu thurochhiah siam a ni. Thurochhiah a awm loha ro inkhawm dan tur chu chipchiar takin a sawi thung a ni.
๐ฃ๐ฎ๐น๐ถ๐ป๐ฎ ~ Thurochhiah siam dan tur chungchang han sawi ila. Thurochhiah siam turin hengte hi a pawimawh.
(i) Thurochhiah hi eng lai pawhin a siam theih.
(ii) Thurochhiah siamtu chuan ama ro chungah a siam ang.
(iii) Thurochhiah siamtu chu, rilru buai lo leh kum tling tawh a ni tur a ni.
(iv) Thuhretu pahnih tal an awm tur a ni a, thuhretute hi kum tling an ni tur a ni.
(v) Thurochhiah chu, tihluihna emaw vauna emaw riprapna emaw leh bumna hmanga siam a ni tur a ni lo a. Fel lo taka rilru hmin a nih avanga thurochhiah siam pawh thutling a ni lo.
(vi) Thurochhiah siamtu a thih atanga kum 5 liam hma ngeiin thurochhiah chu a dik ngei tih finfiah (probate) tur a ni.
(vii) Probate dilna tur hi civil court a ni a. Ro awmna bialtu court ni loin ro khawm tura hming ziah (legatee) chenna bialtu court a ni tur a ni. Court-in a lo ngaih pawimawh tur chu, dan ang takin thurochhiah hi siam a ni em tih leh thurochhiah hnuhnung ber a ni em tih a ni.
(viii) Thurochhiah hi sawrkarah register (ziah luh) kher a tul lo a, ziak lut duh tan a ziah luh theih thung a ni.
Hetiang hian, ro khawmtu chu thurochhiah hmanga chin fel thin a ni.
๐ฃ๐ฎ๐ป๐ด๐ฎ๐ป๐ฎ ~ Thurochhiah a awm loh chuan dan buin a sawi angin ro hi sem fel leh khawm tir thin a ni. Hei hi chu sawi sen a ni lo ang a, tlemte han sawi chhuak ila.
(i) ๐ฃ๐ฎ ๐ฅ๐ผ ๐๐ต๐
(a) a nupui thih san te, a fapa la in dang lo te, a fanu pasal la nei lo ten an insem thei ang.
(b) A nupui emaw, a fapa emaw, a fanu pasal la nei lo emaw tumah an awm tawh lo a nih chuan, a fanu pasal nei tawhin a pa ro an khawm thei ang.
(c) A nupui thih san leh chumi laka a fate atanga ro khawm thei an awm loh chuan, a nupui hmasa laka a fatein an chang thei a. Mahse, engti kawng mahin a nupui hmasa chuan ro a khawm thei lo ang.
(d) A nupui hmasa laka a fate zingah a ro khawm thei tur an awm lo cheu a nih chuan, a sawnin a khawm thei ang.
(e) Sawn nei lo a nih chuan, a pianpui unauten an khawm thei ang.
(ii) Nu ro chu a pasalin a khawm ang a, pasal nei tawh lo a nih chuan, a fate an khawm ang.
(iii) Fanu leh fapa nupui pasal la nei lote ro chu a pain a khawm ang a, pa nei tawh lo an nih chuan a nuin a khawm ang.
(iv) Hemi kaihhnawih thil han sawi belh ila –
(a) Roneitu duh dan anga a thih thlenga amah enkawltu chuan ro khawm turin dinhmun tha ber a luah ang.
(b) Fapa chu nupui nei a ni emaw ni lo emaw, tin, fanu chu pasal nei lo a nihin, eizawnna vanga hmun dang awm an nih chuan indang nia ngaih a ni lo.
(c) Fanu zingah pasal nei kir lehte chu ro khawm chungchangah pasal nei lo anga ngaih a ni.
(d) Ro khawmtu chuan ro a khawm sak-a laka a mawhphurhna hlenin a leibatte a rulh sak ang.
(e) Fanu leh fapa ten an ro chanai an la duh a nih pawhin, nu ber chu nu thianghlim a nih chhung chuan, a chenna in luah leh he inin a ken tel thil dangtea a chanvo chu chhuh sak theih a ni rih lo ang.
๐ฃ๐ฎ๐ฟ๐๐ธ๐ป๐ฎ ~ Ro khawmtu ni turin heirship certificate neih a tul a. Chu chu ro awmna bialtu Civil Court-ah dil thin a ni ngai e. Heirship certificate dil hi court case chi khat a nih angin dan zawm tur a awm ve diah a, kan sawi seng lo ang a. Ukil te rawn theih a ni a. Mizoram State Legal Services Authority emaw district tina Legal Services Authority -te pawh tanpuina dilin pan theih reng a ni e.
๐ ๐ง๐น๐ฎ๐ป๐ด๐ธ๐ฎ๐๐บ๐ป๐ฎ ~
(i) Kan danin a sawi angin ro khawm dan chi hnih a awm a, pakhat chu thurochhiah hmanga ro khawmtu (legatee) a ni a, pakhat leh chu, danin a sawi anga ro khawmtu (heir) te a ni.
(ii) Ro khawm chungchangah hmeichhia leh mipa te an intluktlang tawh a ni ber e.
(iii) Kan chhungte thi tawh ro khawm nan Court-ah Heirship Certificate kan lak a ngai.
(iv) Thurochhiah hi a siamtu thih atanga kum 5 ral hma ngeiin probate a ngai.
(v) Ro neitute hian kan thih hnua ro buai a awm loh nan thurochhiah siam i uar ang u.
Ka lawm e.
(AIR, Aizawl, date of recording/broadcasting 24.02. 2022)
Comments
Post a Comment