Skip to main content

RO KHAWM CHUNGCHANGA KAN HRIATTUR PAWIMAWHTE


RO KHAWM CHUNGCHANGA HRIAT TUR
.แ… 
Laldinpuia Tlau, Chief Judicial Magistrate, Mamit.แ… 

๐—ง๐—ต๐˜‚๐—ต๐—บ๐—ฎ๐—ต๐—ฟ๐˜‚๐—ฎ๐—ถ ~ 
Khawvelah hmasawnna a nasat poh leh ro hlutna a pung a, ro buai pawh a tam nge nge thin. Chutiang khawvela kan chen tawh avang chuan tuna kan thusawi tur hi a pawimawh tak zet zet a ni. Tuna kan thusawi tur hian Mizoram chhunga Mizote ro khawm dan kan tin zawn ber ang.
Kan hriat tur pawimawh zualte chu hengte hi a ni.
๐—ฃ๐—ฎ๐—ธ๐—ต๐—ฎ๐˜๐—ป๐—ฎ ~ Tun hma deuh chuan ro khawm chungchang hi Hnam dan (customary law) hmanga kalpui a ni thin a. Tunah chuan, personal law emaw family law emaw hmanga kalpui a ni ta. Customary law leh personal law hi a chhung thu chu a inang vek a ni thei e, a danglamna chu, customary law chu thuneitute dan siam a ni lo a, mipuiin dan nia an pawm tlan hi a ni. Feh kawng hmangin han tehkhin ila. Lal leh a khawnbawl upaten he kawng hi zawh tur ti lo mah se, mi tinin feh kawnga an rin chuan, vantlang kawnga pawm a lo ni ta ang hi a ni. Personal law chu dan siamtute dan siam a ni. Chutiang chuan, tuna Mizote ro khawm dan bu The Mizo Marriage, Divorce and Inheritance of Property Act, 2014 hi Assembly dan siam a ni.

He dan hi Mizo chi peng tawh phawt chuan an hmang thei a. Hnam dang nena innei pawlh an nih chuan, a mipa zawk Mizo ni se, he dan hi an hmang thei bawk.

๐—ฃ๐—ฎ๐—ต๐—ป๐—ถ๐—ต๐—ป๐—ฎ ~ Ro tih hian khawih chet theih (movable) leh khawih chet theih loh (immovable) a huam a. Dan mit atang chuan, ro tih hian hmuh theih leh khawih theih thil chauh a huam lo a. Hamthatna hrang hrang lo la awm turte pawh a huam vek a ni. Miin pension a la hmuh tur pawh hi ro (property) a ni.
๐—ฃ๐—ฎ๐˜๐—ต๐˜‚๐—บ๐—ป๐—ฎ ~ Ro khawm theih dan hi chi hnih a awm a. Kan dan buin ro khawmna chungchanga a dah san ber chu thurochhiah siam a ni. Thurochhiah a awm loha ro inkhawm dan tur chu chipchiar takin a sawi thung a ni.
๐—ฃ๐—ฎ๐—น๐—ถ๐—ป๐—ฎ ~ Thurochhiah siam dan tur chungchang han sawi ila. Thurochhiah siam turin hengte hi a pawimawh.

(i) Thurochhiah hi eng lai pawhin a siam theih.

(ii) Thurochhiah siamtu chuan ama ro chungah a siam ang.

(iii) Thurochhiah siamtu chu, rilru buai lo leh kum tling tawh a ni tur a ni.

(iv) Thuhretu pahnih tal an awm tur a ni a, thuhretute hi kum tling an ni tur a ni.

(v) Thurochhiah chu, tihluihna emaw vauna emaw riprapna emaw leh bumna hmanga siam a ni tur a ni lo a. Fel lo taka rilru hmin a nih avanga thurochhiah siam pawh thutling a ni lo.

(vi) Thurochhiah siamtu a thih atanga kum 5 liam hma ngeiin thurochhiah chu a dik ngei tih finfiah (probate) tur a ni.

(vii) Probate dilna tur hi civil court a ni a. Ro awmna bialtu court ni loin ro khawm tura hming ziah (legatee) chenna bialtu court a ni tur a ni. Court-in a lo ngaih pawimawh tur chu, dan ang takin thurochhiah hi siam a ni em tih leh thurochhiah hnuhnung ber a ni em tih a ni.

(viii) Thurochhiah hi sawrkarah register (ziah luh) kher a tul lo a, ziak lut duh tan a ziah luh theih thung a ni.

Hetiang hian, ro khawmtu chu thurochhiah hmanga chin fel thin a ni.
๐—ฃ๐—ฎ๐—ป๐—ด๐—ฎ๐—ป๐—ฎ ~ Thurochhiah a awm loh chuan dan buin a sawi angin ro hi sem fel leh khawm tir thin a ni. Hei hi chu sawi sen a ni lo ang a, tlemte han sawi chhuak ila.

(i) ๐—ฃ๐—ฎ ๐—ฅ๐—ผ ๐—–๐—ต๐˜‚

(a) a nupui thih san te, a fapa la in dang lo te, a fanu pasal la nei lo ten an insem thei ang.

(b) A nupui emaw, a fapa emaw, a fanu pasal la nei lo emaw tumah an awm tawh lo a nih chuan, a fanu pasal nei tawhin a pa ro an khawm thei ang.

(c) A nupui thih san leh chumi laka a fate atanga ro khawm thei an awm loh chuan, a nupui hmasa laka a fatein an chang thei a. Mahse, engti kawng mahin a nupui hmasa chuan ro a khawm thei lo ang.

(d) A nupui hmasa laka a fate zingah a ro khawm thei tur an awm lo cheu a nih chuan, a sawnin a khawm thei ang.
(e) Sawn nei lo a nih chuan, a pianpui unauten an khawm thei ang.

(ii) Nu ro chu a pasalin a khawm ang a, pasal nei tawh lo a nih chuan, a fate an khawm ang.

(iii) Fanu leh fapa nupui pasal la nei lote ro chu a pain a khawm ang a, pa nei tawh lo an nih chuan a nuin a khawm ang.

(iv) Hemi kaihhnawih thil han sawi belh ila –

(a) Roneitu duh dan anga a thih thlenga amah enkawltu chuan ro khawm turin dinhmun tha ber a luah ang.

(b) Fapa chu nupui nei a ni emaw ni lo emaw, tin, fanu chu pasal nei lo a nihin, eizawnna vanga hmun dang awm an nih chuan indang nia ngaih a ni lo.

(c) Fanu zingah pasal nei kir lehte chu ro khawm chungchangah pasal nei lo anga ngaih a ni.

(d) Ro khawmtu chuan ro a khawm sak-a laka a mawhphurhna hlenin a leibatte a rulh sak ang.

(e) Fanu leh fapa ten an ro chanai an la duh a nih pawhin, nu ber chu nu thianghlim a nih chhung chuan, a chenna in luah leh he inin a ken tel thil dangtea a chanvo chu chhuh sak theih a ni rih lo ang.

๐—ฃ๐—ฎ๐—ฟ๐˜‚๐—ธ๐—ป๐—ฎ ~ Ro khawmtu ni turin heirship certificate neih a tul a. Chu chu ro awmna bialtu Civil Court-ah dil thin a ni ngai e. Heirship certificate dil hi court case chi khat a nih angin dan zawm tur a awm ve diah a, kan sawi seng lo ang a. Ukil te rawn theih a ni a. Mizoram State Legal Services Authority emaw district tina Legal Services Authority -te pawh tanpuina dilin pan theih reng a ni e.
๐—” ๐—ง๐—น๐—ฎ๐—ป๐—ด๐—ธ๐—ฎ๐˜„๐—บ๐—ป๐—ฎ ~
(i) Kan danin a sawi angin ro khawm dan chi hnih a awm a, pakhat chu thurochhiah hmanga ro khawmtu (legatee) a ni a, pakhat leh chu, danin a sawi anga ro khawmtu (heir) te a ni.

(ii) Ro khawm chungchangah hmeichhia leh mipa te an intluktlang tawh a ni ber e.

(iii) Kan chhungte thi tawh ro khawm nan Court-ah Heirship Certificate kan lak a ngai.

(iv) Thurochhiah hi a siamtu thih atanga kum 5 ral hma ngeiin probate a ngai.

(v) Ro neitute hian kan thih hnua ro buai a awm loh nan thurochhiah siam i uar ang u.
Ka lawm e.

(AIR, Aizawl, date of recording/broadcasting 24.02. 2022)

Comments

Popular posts from this blog

An pa awm loh hlan in - 2

Room chhung ah chuan kan indep ri chu a khat a ni ber a ri thlawrh thlawrh mai a, chutia a thut tlum pup pup lai chuan a in zawk a a tho kang zawk a, a tla fel der, ka bawp inkar ah chuan kak suah hian a mu zangthal tawp a, a chhu chuan min hma chhawn kak suah a, ka kut min phuarna chu kan indep na lamah a lo thawl deuh tawh a, ka phelh a, a chau ngang a niang che peih mang lo chuan a la mu reng a, kei lah chu ka la zo ve der silo, a mah chu ka hnuk hnai a, a chhu chu ka liah sak tan leh a, Mawitei : Duhtawk rih teh, ka zo fel chiah ania, kan tih leh chuan ka che thei tawh lo ang, ka hmuam sak leh zawk dawn che nia. Keimah : Ka la zo ve hleinem, nuam i ti leh dawn lutuk Ka ki tho a, a kut leh a ke chu ka phuar sak ve a, a chhu chu kawm pah chuan ka liah sak tan leh ta a, a tre ruai  a, rei lo te ah chuan a zo leh ta mai a, ka liah fai sak leh vek a, Ka zang chu a chhu zawnah chuan ka tin ren rawn a, ka nawr lut full leh ta pulh mai, ka la dep duh lo a, a hnute ka kha...

KA U THARPUII NEN KAN IN LU NASA

Ka nu hova awm kan ni a. Unau zinga mi lai niin college ka lut tan ve chiah a. U pahnih mipa ve ve ka nei a, nau pahnih hmeichhia ve ve ka nei bawk a. Ka naute hi ka nu bulah an leh riak ve ve a. Kan in hnuai hi rem vak lovin room te tak che chauh lengin kan siam a. Tah hian keimahin ka riak thin a. Ka u te hi chu khum hrang neiin in chungah an riak thin a.  Ka nu hian thingpui dawr lun zet mai a nei a. Kan hun awl zawng zawngah kan pui thin a. Ka ute pawh an bang chuang lo. Ka naute erawh hi chu kan kar a hlat deuh avangin no seng leh tirhkah bak chu an la thawk vak lo. He tiang a nih avang hian thingpui dawra thawk nula ka nu hian pahnih pathum englai pawhin a nei thin a. Tum khat kan in daih loh deuh tum hian thingtlang lama kan chhungte min pui turin a chah a. A hming chu Tharpuii a ni a. U Tharpui tiin min koh tir a. A ni hi nula sang vak lo, ngo lam deuh hmai bial, sam dar vaw hnap dum hlap mai. Hmaibial hmel chhe lo deuh mai hi a ni a. A lo thlen tirh atangin ka...

Puitling Thawnthu

“i van la har ve” “nia ka lo insu a, enge ni vak2?” ka insuk sa ka pho tur chu ka pawm tun bawk sia..ka thiannu lah chu a lo thinrim hlur tawh a.. “in pa a awm em? ka lo bia” “a zin….darling” “ninawm…zin reng mai…” “enge a??? a hrim hrimin kan pa hi biak rawn tum ziah suh” “ohh dearie, in pa ka be peih hi chu lawm hle rawh… ka then tir lo che hi a vannei” “tul vak2 lo…egeee…sawi teh, puan pho ka duh a nia” “keima personal my dear-a hian in nupa nen 6 miles ah zuk kal ila a tia, zanah.. live music a awm dawn a” “restaurant thar kha maw…” “yes…mhse ngailo mai..in pa a awm si loh chuan” “nia, bakah zanah pedicure tih ka lo tum laklawh toh…in nupa khan mi hmuhah zuk inhmangaih der leh mai mai rawh u” “zothanpar, a tawk…i chawh” “ooppss… chawh chu i khup kha…hahaha” “uiii…a dam thei lo..ka ning…tukinah ka tauh belh lehnghal” BLAH…BLAH…BLAH… ni leng chuan ka buai a, ka thil tih pah chuan ka nun ka chhui kir a, a changin ka thinrim a, a changin ka inkhawngaih a, a chang leh ka nui...