Rannung seh natna kan tih mai, Scrub typhus hi Orientia tsutsugamushi natna hrik in mihringa natna a thlen hi a ni.
Tsutsuga awmzia chu hlauhawm tihna a ni a, mushi tih chu Tuhrik (mites/chiggers) tihna a ni.
Tuhrik (Trombiculid mites) te hian Transovarial (a puiin a note-ah) leh transtadial (a note in a pui a nih thleng an inhlanchhawng) transmission in heng natna hrik hi an kengkual thin a ni.
He natna veite hi enkawlna mumal pek an nih loh chuan zaa sawmthum velin an thihpui thin a ni.
He natna hi Tuhrik, Scrub typhus natna hrik paiin mi a seh atanga ni 10-12 chhungin a langchhuak thin a ni.
Mizoramah hian he natna hi Tuhrik te leh sazu te inthlahpunlai September atanga December thla chhung hian a hluar bik hle a ni.
Mizorama sazu te enfahna neih tawhah pawh he natna hrik hi hmuhchhuah an ni.
A THEHDARH DAN
Scrub typhus natna hrikte hian inthlahpun nan leh thanlen nan (reservoir), sazu lam chiho (rodents) te hi an hmang a, heng sazute atang hian tuhrik in natna hrik chu lachhawngin mihringah an thehdarh ta thin a ni.
Tuhrikte hi an te hle a, chi (species) tam tak phei chu mitlawngin an hmuh theih loh a ni.
India rama he natna thehdarhtu tuhrik (vector) chu Leptotrombidium deliense a ni a, Japan leh khawchhak lam ramah te chuan Leptotrombidium akamushi in a thehdarh thung a ni.
Mizoramah pawh hian Leptotrombidium deliense hian he natna hi a thehdarh mek ani.
A LANCHHUAH DAN : Hunbi neia khawsik, Tlun/khur leh khawsik, nasa taka luna, mit vel sen remrum, ṭhalṭhoh leh hnungzang vela thak bawl, dang ro huam angte in he natna hi a rawn langchhuak thin a ni.
Achang chuan tihrawl leh pumnate pawh a thlen bawk a, a nasat phei chuan thisenzam chat te leh thisenzam block te a thlen thei a, Pneumonia leh thawkna lama harsatnate pawh a thlen thei bawk a ni.
Kal, Lung leh Thin/mit a tichhe duh em em a. An taksa te a lo eng hial ṭhin. Heng a thlen tawh hnu hian enkawl a buaithlak duh hle ṭhin.
Damlo chu an chau em em a. An ṭawng zawng te ngawt pawhin an hah hle ṭhin. An ban ringawt chet harsa an ti a. An taksa a vung chhuak hial ṭhin bawk a.
Scrub Typhus natna hi thisen ekzam atangin a hmuhchhuah theih a, Mizoramah hian, Rapid Diagnostic Kits(ICT) te hi he natna hriatchhuah nana an hman ber a ni a, WHO leh Health Ministry lam chuan ELISA hmanga test hi an recommend thung a ni.
A ENKAWL DAN : Scrub typhus natna hi Antibiotic damdawi hmanga enkawl a ni a, damdawi an hmanlar tak chu Doxycycline a ni a, Chloramphenicol pawh an hmang bawk a ni a. Rifampicin nen an pekpawlh thin
bawk.
Naupang leh Nu naupailaiah chuan Azithromycin emaw Chloramphenicol emaw pek tur a ni.
He natna hi a invenna (vaccine) a la awm hrih lo a ni.
Heng damdawi kan han tarlan tak te hi mahni thu-a lo ei ve mai hi a him lova, Doctorte rawn phawt hi a tha ber leh him ber a ni.
A INVEN DAN : He natna awmthinna leh a thehdarhtu tuhrik awm duhna hmunah te chuan thawmhnaw hak uluk a ngai em em a, thawmhnaw taksa khuh tam thei ang ber hak tur a ni.
Rannung duh loh (insect repellant) damdawi, Odomos, Permethrin, Dibutylphtalate te leh a dangte thawmhnaw ah leh taksa langlai ah te ramchhuah dawnin inchulhtur a ni a, hnimah te leh phulahte engmah phah loin thut mai mai loh tur a ni.
In leh a vel fai taka vawn reng hian nasa takin min veng thei bawk a ni.
Rannung thahna hlo (Insecticides) kah a tangkai hle bawk ani.
A CONTROL DAN : Heng a hnuai a thil pathumte hi he natna control nan hian an pawimawh hle a ni.
1. Rapid case identification :
A rang thei angber leh a hma thei ang bera he natna hi damdawi lam thiamten an hriatchhuah hi a pawimawh em em a ni.
2. Public education
Mipuite hnena he natna chungchang leh a kaichhawn dante a tam thei ang ber zirtir a hrilhfiah a pawimawh hle a ni.
3. Rodent control and habitat modification
Kan chenna hmun te, sazute tana khawsak remchang lo tura siam hian scrub typhus natna lakah nasa takin min veng dawn a ni.
INTEGRATED DISEASE SURVEILLANCE PROGRAMME (IDSP)
Comments
Post a Comment