Skip to main content

RANNUNG SEH NATNA (SCRUB TYPHUS) CHUNGCHANG


Rannung seh natna kan tih mai, Scrub typhus hi Orientia tsutsugamushi natna hrik in mihringa natna a thlen hi a ni. 

Tsutsuga awmzia chu hlauhawm tihna a ni a, mushi tih chu Tuhrik (mites/chiggers) tihna a ni. 

Tuhrik (Trombiculid mites) te hian Transovarial (a puiin a note-ah) leh transtadial (a note in a pui a nih thleng an inhlanchhawng) transmission in heng natna hrik hi an kengkual thin a ni. 

He natna veite hi enkawlna mumal pek an nih loh chuan zaa sawmthum velin an thihpui thin a ni.

He natna hi Tuhrik, Scrub typhus natna hrik paiin mi a seh atanga ni 10-12 chhungin a langchhuak thin a ni.

Mizoramah hian he natna hi Tuhrik te leh sazu te inthlahpunlai September atanga December thla chhung hian a hluar bik hle a ni. 

Mizorama sazu te enfahna neih tawhah pawh he natna hrik hi hmuhchhuah an ni.

A THEHDARH DAN
Scrub typhus natna hrikte hian inthlahpun nan leh thanlen nan (reservoir), sazu lam chiho (rodents) te hi an hmang a, heng sazute atang hian tuhrik in natna hrik chu lachhawngin mihringah an thehdarh ta thin a ni.

Tuhrikte hi an te hle a, chi (species) tam tak phei chu mitlawngin an hmuh theih loh a ni. 

India rama he natna thehdarhtu tuhrik (vector) chu Leptotrombidium deliense a ni a, Japan leh khawchhak lam ramah te chuan Leptotrombidium akamushi in a thehdarh thung a ni.

Mizoramah pawh hian Leptotrombidium deliense hian he natna hi a thehdarh mek ani.

A LANCHHUAH DAN : Hunbi neia khawsik, Tlun/khur leh khawsik, nasa taka luna, mit vel sen remrum, ṭhalṭhoh leh hnungzang vela thak bawl, dang ro huam angte in he natna hi a rawn langchhuak thin a ni. 

Achang chuan tihrawl leh pumnate pawh a thlen bawk a, a nasat phei chuan thisenzam chat te leh thisenzam block te a thlen thei a, Pneumonia leh thawkna lama harsatnate pawh a thlen thei bawk a ni. 
Kal, Lung leh Thin/mit a tichhe duh em em a. An taksa te a lo eng hial ṭhin. Heng a thlen tawh hnu hian enkawl a buaithlak duh hle ṭhin.
Damlo chu an chau em em a. An ṭawng zawng te ngawt pawhin an hah hle ṭhin. An ban ringawt chet harsa an ti a. An taksa a vung chhuak hial ṭhin bawk a. 
Scrub Typhus natna hi thisen ekzam atangin a hmuhchhuah theih a, Mizoramah hian, Rapid Diagnostic Kits(ICT) te hi he natna hriatchhuah nana an hman ber a ni a, WHO leh Health Ministry lam chuan ELISA hmanga test hi an recommend thung a ni.

A ENKAWL DAN : Scrub typhus natna hi Antibiotic damdawi hmanga enkawl a ni a, damdawi an hmanlar tak chu Doxycycline a ni a, Chloramphenicol pawh an hmang bawk a ni a. Rifampicin nen an pekpawlh thin 
bawk. 

Naupang leh Nu naupailaiah chuan Azithromycin emaw Chloramphenicol emaw pek tur a ni.

He natna hi a invenna (vaccine) a la awm hrih lo a ni. 

Heng damdawi kan han tarlan tak te hi mahni thu-a lo ei ve mai hi a him lova, Doctorte rawn phawt hi a tha ber leh him ber a ni.

A INVEN DAN : He natna awmthinna leh a thehdarhtu tuhrik awm duhna hmunah te chuan thawmhnaw hak uluk a ngai em em a, thawmhnaw taksa khuh tam thei ang ber hak tur a ni. 

Rannung duh loh (insect repellant) damdawi, Odomos, Permethrin, Dibutylphtalate te leh a dangte thawmhnaw ah leh taksa langlai ah te ramchhuah dawnin inchulhtur a ni a, hnimah te leh phulahte engmah phah loin thut mai mai loh tur a ni. 

In leh a vel fai taka vawn reng hian nasa takin min veng thei bawk a ni. 

Rannung thahna hlo (Insecticides) kah a tangkai hle bawk ani.

A CONTROL DAN : Heng a hnuai a thil pathumte hi he natna control nan hian an pawimawh hle a ni.

1. Rapid case identification : 
A rang thei angber leh a hma thei ang bera he natna hi damdawi lam thiamten an hriatchhuah hi a pawimawh em em a ni.

2. Public education
Mipuite hnena he natna chungchang leh a kaichhawn dante a tam thei ang ber zirtir a hrilhfiah a pawimawh hle a ni.

3. Rodent control and habitat modification
Kan chenna hmun te, sazute tana khawsak remchang lo tura siam hian scrub typhus natna lakah nasa takin min veng dawn a ni.

INTEGRATED DISEASE SURVEILLANCE PROGRAMME (IDSP)

Comments

Popular posts from this blog

An pa awm loh hlan in - 2

Room chhung ah chuan kan indep ri chu a khat a ni ber a ri thlawrh thlawrh mai a, chutia a thut tlum pup pup lai chuan a in zawk a a tho kang zawk a, a tla fel der, ka bawp inkar ah chuan kak suah hian a mu zangthal tawp a, a chhu chuan min hma chhawn kak suah a, ka kut min phuarna chu kan indep na lamah a lo thawl deuh tawh a, ka phelh a, a chau ngang a niang che peih mang lo chuan a la mu reng a, kei lah chu ka la zo ve der silo, a mah chu ka hnuk hnai a, a chhu chu ka liah sak tan leh a, Mawitei : Duhtawk rih teh, ka zo fel chiah ania, kan tih leh chuan ka che thei tawh lo ang, ka hmuam sak leh zawk dawn che nia. Keimah : Ka la zo ve hleinem, nuam i ti leh dawn lutuk Ka ki tho a, a kut leh a ke chu ka phuar sak ve a, a chhu chu kawm pah chuan ka liah sak tan leh ta a, a tre ruai  a, rei lo te ah chuan a zo leh ta mai a, ka liah fai sak leh vek a, Ka zang chu a chhu zawnah chuan ka tin ren rawn a, ka nawr lut full leh ta pulh mai, ka la dep duh lo a, a hnute ka kha...

KA U THARPUII NEN KAN IN LU NASA

Ka nu hova awm kan ni a. Unau zinga mi lai niin college ka lut tan ve chiah a. U pahnih mipa ve ve ka nei a, nau pahnih hmeichhia ve ve ka nei bawk a. Ka naute hi ka nu bulah an leh riak ve ve a. Kan in hnuai hi rem vak lovin room te tak che chauh lengin kan siam a. Tah hian keimahin ka riak thin a. Ka u te hi chu khum hrang neiin in chungah an riak thin a.  Ka nu hian thingpui dawr lun zet mai a nei a. Kan hun awl zawng zawngah kan pui thin a. Ka ute pawh an bang chuang lo. Ka naute erawh hi chu kan kar a hlat deuh avangin no seng leh tirhkah bak chu an la thawk vak lo. He tiang a nih avang hian thingpui dawra thawk nula ka nu hian pahnih pathum englai pawhin a nei thin a. Tum khat kan in daih loh deuh tum hian thingtlang lama kan chhungte min pui turin a chah a. A hming chu Tharpuii a ni a. U Tharpui tiin min koh tir a. A ni hi nula sang vak lo, ngo lam deuh hmai bial, sam dar vaw hnap dum hlap mai. Hmaibial hmel chhe lo deuh mai hi a ni a. A lo thlen tirh atangin ka...

Puitling Thawnthu

“i van la har ve” “nia ka lo insu a, enge ni vak2?” ka insuk sa ka pho tur chu ka pawm tun bawk sia..ka thiannu lah chu a lo thinrim hlur tawh a.. “in pa a awm em? ka lo bia” “a zin….darling” “ninawm…zin reng mai…” “enge a??? a hrim hrimin kan pa hi biak rawn tum ziah suh” “ohh dearie, in pa ka be peih hi chu lawm hle rawh… ka then tir lo che hi a vannei” “tul vak2 lo…egeee…sawi teh, puan pho ka duh a nia” “keima personal my dear-a hian in nupa nen 6 miles ah zuk kal ila a tia, zanah.. live music a awm dawn a” “restaurant thar kha maw…” “yes…mhse ngailo mai..in pa a awm si loh chuan” “nia, bakah zanah pedicure tih ka lo tum laklawh toh…in nupa khan mi hmuhah zuk inhmangaih der leh mai mai rawh u” “zothanpar, a tawk…i chawh” “ooppss… chawh chu i khup kha…hahaha” “uiii…a dam thei lo..ka ning…tukinah ka tauh belh lehnghal” BLAH…BLAH…BLAH… ni leng chuan ka buai a, ka thil tih pah chuan ka nun ka chhui kir a, a changin ka thinrim a, a changin ka inkhawngaih a, a chang leh ka nui...