OPERATION EAGLE CLAW( U.S COMMANDO-TE MUALPHO NA CHU.)
by Fieldy VL Peka
America sawrkar ropuizia te, an sipai chakzia te, an thiltihtheih ziate chu in hrilh ngai loin kan hre theuh awm e.Tun kumzabi ah ngat phei chuan an ropui zia leh thil tihtheihna hi hnial rual lohin a rawnlang chho va;mahse a lehlam a an lo hlawhchham nasat zia te leh an mualpho nasat zia te chu tam tak chuan kan hre lo maithei a, chu mi chanchin chu tun tum hian kan tar lang dawn ani. An sipai te sulhnu pawr tak mai thup tumin Hollywood lamah te tan an la ve nasa hle a,tuna kian sawi tum pawh hi Iran rama American mitang te chhanchhuah tuma US- commando ten beihpui an thlak tumna lama hniak pherh tak a an tlanchhiatna leh , tlawm leh zah pawh dawn lo a, helicopter an tlanchhiat san nual dan chanchin ani.
Chhiar tu lam tan fiah lo tamtak a awm theih dawn avangin, eng vangin nge Iran rama American embassey hi pawnglak ngawt anih nge tih atang law law hian tan ila a chhiar a nuam in , a fiah thei deuh awm e. Khawvel indopui pahnihna lai kha Iran Lal Reza Shah chuan tualdawih ram nih thlangin tangrual lam pawh Iran ram chhunga chetvel pawh a phal sak lo a, hei vang hian Britain leh soviet Union chuan Iran ram chu run in Reza Shah hi an ban luih tir a, a aiawh turin a fapa Mohammed Reza Pahlavi chu an dah ta hmiah a, Iran ram hi tuialhthei a hausak em avangin Nazi la a awn mai ang tih an hlau va; tin, German lam an beihna kawng pawimawh tak anih bawk avangin Winston Churchill-a pawhin,”Hnehna Kailawn”tiin a lo sawi hial reng ani.
Indopui alo reh a, nunphung leh ram rorelna pawh a kal mumal chho deuh2 va. Kum 1950 khan Lal (Shah) rorelna leh Prime minister Mohammed Mosaddeq-a thuneihna chu a inbuan titih ta tlat mai a. Mosaddeq-a hi tunhma lal’Qajar dynasty’ thlah kal zel alo ni bok nen, an thunun theih Mohammed REZA chuan thuneihna a chan theih nan CIA leh British ho chuan an bei ta chiam a, kum 1953 khan sipai chakna hmangin mipui thlan lal Mosaddeq-a chu paihthlak ani a,thuneihna pumhlum chu lal kutah a awm leh ta phawt a. He inphiar rukna “ Operation Ajax” a meizang hlaptu ber chu American embassy a CIA ho an ni. Hemi hnu hian sawrkar secret police SAVAK ho pawh training an pe zui nghe nghe …
Hetih chhung zawng hian Iran rama rorelna siamthat duhtu pawl an awm ve reng a, an hruaitu langsar Ayatollah Ruhollah Khomeini chu kum 15 zet ram pawnah hnawhchhuah ani a,hei hian Iran revolution sualtu te ziangah American huatna a ti zual hle .tlangkang inthup chuan puah hun a nei angin, mipui tamtak rilru a helruk tlatna awm chu 1979 febuary thla khan a puak darh ta nghe2 a,ram chhung hmun tinah revolution a in tan ta rup rup mai ani…………………….
Tharum hmanga American embassy lak hi zirlai pakhat, Ebrahim Asgharzadeh a ruahman chhuah ani a.Kum 1979 tawplam khan university hrang2 hruaitu te be rawnin Muslim Students Followers of the Iman’s Line a din a,inhmuhkhawmna hmasa bera zirlai zingah hian nikum lama Iran President Mahmoud Ahmadinejad pawh hi a tel ve nghe nghe,. Zirlai thenkhat chuan an target chu Soviet Embassy zok nise tiin an rel a, mahse US Embassy zawk duhna alo lian ta zawk a, kum 1979 nov. ni 4 khan Muslim Students Followers ho chuan Tehran a American Embassy chu an la ta ani.American Embassy a-a an mi hren te hi American mi 66 an nia ,hetih lai hian mi 6 chuan engtin tin emaw Swiss leh Canadian Embassy an thleng thei hram a, an mahni avang hian khawvel indopoui pahnihna hnu lama a ruka Canadian parliament in hmuhkhawmna hmasaber chu koh ani a, an thuthluk na angin heng American mi 6 te hi Canadian Passport siamsak an ni. Kum 1980 Jan.28 khan thlawhtheihna in Switzerland ah phur thlak an ni ta ani.Canada palai Ken Taylor- an heng mi 6 an chhanchhuah hi “Canadian Caper” tiin a vuah. A tirah chuan zirlai te hian revolution boruak siam na ang reng atan an mi hren te hi karkhat emaw chauh hren tum anh ni ;mahse, Islamic Revolutionary Guard bakah Khomein berin a thlawp tak avangin Iram ram chhunga America inrawlh nasa lutuk phuba lak na ah a chang chho ta a, an tum aia thui an kal ta ani ber mai.Zirlai te hian American sawrkar lakah thil phut an neia, chungte chu;Iran sawrkar inrelbawlna-a an in rawlh nasa lutuk leh kum1953 a Prime Minister Mosaddeq-a paihthlak anih avanga Iran laka ngaihdam dil te, Iran hausak na tamtak America in khawih chet theih loh va a dah (frozen asset) tihzalen te,an Lal Mohammed REZa chu a chungthu rel anih theih nan Iran kuta hlan te ani…
Hetianga thil a kal chhoh mekm lai hian kum 1979 Nov. 19-20 khan an mi hren zingah hmeichhia 13 leh mihang awm ve te chu an chhuah a,minorities(hnam hnuaihnung leh chan chhe zawk hmeichhia te)chunga khawngaihna an lantir vang niin an in sawi ani.An ni bakah hian kum 1980 july 11 khan Vice Consul Richard chu a damloh nasat avangin an chhuah leh a,midang mi 54 te erawh ni 444 ngawt an hreng ta ani.
RUAHMAN NA CHU.
Hetih laia America President chu Jimmy Carter ani a, Iran mi hrente chu”rorelna mumal awmlo leh firfiaka chetna tuartu,” tiin a sawi mai thin a. A thlir na atang chuan Islam zirlai pawl thilphut chu America sawrkar tan tih hlawhtlin mai chi anih loh avang leh kawng danga in biakrem hleitheih anih tak loh avangin sipai chakna hmanga chhanchhuah mai chu kawng awm chhun niin a lang ta ber mai…
A tirah chuan he beihpui hi “operation Rice Bowl”tih ani zet a zanhnih chhunga zawhfel tuar ruahman ani a.An ruahman dan chuan zanah Iran ramah arukin an thlawk lut anga,Yazd province huamchhung,Tabas bul ‘Desert One’ tia a hming an vuah ah chuan a tum lailawk aphawt anga, hetah hian sipai rual phurtu MC-130 Combat Talon I pathum leh thlawhna tui phur tu EC-130 Hercules pathum an tum anga, Hercules pakhat zel hian thlawhna tui gallon 6,000 an phur dawn ani.An ni hi Sea Stallion Minesweeper helicopter pariatin a fin veleh ang . He operation hmahruai hi USS Nimitz(aircraft carrier, CVN-68) leh USS Coral(CV-43) atanga neih tur ani.
Sea Stallion helicopter hian tui thun sawk sawk in, hemi zan vek hian Tehran bula an birukna tur ‘Desert two” lam panin chhanchhuah hna thawk tu tur sipai a phur nghal anga , hetih lai hian lei lama CIA active division , Richard J.Mideows-a kaihhruai chuan hna khirh tan an lo buai pui a- American embassy leh a chhunga an mi hren te chinchang a kimchang thei ang bera lo hriat leh lirthei ruahman sa hmanga embassy thleng sipai rual hruai ani.He information poimawh tak hi a last minute tak tak ah an hre thei chauh a, Tehran atanga thlawk chhuak mek CIA officer pakhat chaw chhumtu,Iran hoin an chhuah tak hnen atangin an hre thei hlauh mai !!!!
Operation Eagle Claw hi holloywood lamah poh kan hmuh fo’Delta Force’ ho mission hmasa ber zinga mi ani(hollywood lamah kha chuan an her dang deuh a, a tha thei ang bera chet tir ani) , an Commander chu Col.Beckeith ani a,Navy helicopter rual hruaitu chu Marine Lieutinent Colonel Eward R.Seiffert ani a,, he operatian a thlawhna zawng zawng enkawl tu chu Colonel James niin, Joint Task force Commder chu US Army Major General James B.Vaught ani a……………….
Ruahman ang chuan America sipai tha te hian vengtu chhia-va ve tak tak te chu harsa lo taka paltlangin Embassy a mi hren te chu va chhanchhuah mai ani, tichuan Roosevelt Boulevard atanga Shahid Shiroud Stadium lam panin heta tang hian helicopter hmangin Manzariyeh Air Base, an pan leh anga, hetah thlawhna lian C-141 a insuan lutin jet fighter venna hnuaiah Iran ram chu chhuah san tura ruahman ani. Mahse hei hi chu plan chauh ania, a taka tih chu a har talh thung niin a lang.
BEIHPUI HAUTAK, HLAWHCHHAM SI.
Iran rama an mi leh sate chhanchhuak tur chuan American sipai chhuanvawr leh hmanrua tha ber ber hmang chuan sipaihoin nunchan an zir ta mup mup mai le, USS coral sea lamah chuan thlawhna hman tur an lo buatsaih ve mek bawk, An helicopter hman te chu thlaler vaivut rawngin an hnawih paw ta chuk maia, an chet chhuah hma karthum , April 1 ni tak ah chuan USAF Combat Control team te chuan an tumna tur hmun te chu an va endik a (Desert One), thlaler lei chuan engtia rit nge a zawh ang ti te,thlawhna pilot te tan an tumna tur kawng hmuhna,infrared light,(HMD) a biktaka siam tarmit nen chauh hmuh theih chu an va bun fel veki boka, mihring ngaih chuan hlawhchham thianglo tih mai tur angin an thawkrip ani…
A hun a thleng ta, April 24, 1980 zan boruak chuan Indian ocean chu a khuh thim mup maia, chu zan thim hnuaih chuan thlawhna tui leh sipai rual phurtu thlawhna rual chu indawt in an thlawk chhuak tan ta a, thlawhna lian zual bik C- 141 te chu Oman bul lok, Marsirah thliarkar atanga thlawk chhuak ani, MC-130e Combat Talon 3(code name DRAgon 1 to 3) hi an thlawk chhuak hmasa a, Iran ramri bula an thlawh laiin KC-135 tanker chuan tui a rawn thun sak a.Tualchhung sana dar 22;45 ah chiah Dragon 1 chu a tum a,ani hian USAf control combat tem leh kawngpui lo tifai tur Ranger 12,Persian tawng thiam midang 15( atam zawk chu driver tur) a phur a, a hnungah hian Dragon 2 leh 3 pawh tum in a phur tte chu a dah ve mek bawka. Dragon 1 lrh 2 chu EC-130 leh RH-53D Sea Stallion helicopter 8 te tana tumna tur kian in a thlawk chhuak leh nghal a, an ni hnungah hian EC-130 hercules pathum te chu tluang takin an rawn tum ve a, mahse an beisei lok loh buaina an tawk ta tlat mai.
Desert One hi Tabas leh Yazd inkar kawngpui ani a,tuialhthei phur ru tanker chu a rawng lang hlawl maia, ding tura an tih pawh a, a ding duh siloh avangin tihtur dang awm toh hek lo, rocket hmangin an kap ta buai maia, a chhunga chuan pakhat thiin, a driver chu a tlanchhe hman ta hram a, mi hlauhawm anih an rim lemloh avangin an umzui duh ta lem lo a,, zan thim hnuaia tanker kang chu mel thui tak atang poha hmuh theih anih avangin nuam chu an ti zan lo a, tin, hemi hnu lawk hian civil bus lo lang leh nawlh in, tih ngaihna awm toh hek lo, an awm chhung chu an hreng ve ta ringawt a.
RH-53 D pariat chu USS Nimitz atangin a thlawk chhuak ve thunga, rader man phak loh khop a hniama thlawkin Desert One hi an pan ve mek bok a, mahse darkar hnih an thlawk chauh tih ah chuan Bluebird 6 chu a rotor blate dikloh avangin thlalerah an hnutchhiah ta tawp maia, a chhung a chuang te chu a hnunga rawn thlawk in a phur ta vek a.Hei mai ala nilo, Sea Stallion helicopter rual chuan an beisei miah loh , thlaler vaivut thlipui “Haboob” an tih mai chu an hmachhawn ta tlat mai, Bluebird 5 phei chu USS Nimitz lamah kir lehin a thleng leh thei hrama, ruahman lawk aiin minute 50-90 a tlaiah Desert O)ne an thleng thei chuah ta maia.
Bluebird 2 chu a second stage hydraulic a chhiat avangin hman ngam lohin a awm zui a, he operation ah hian a tlem berah helicopter 6 hman tura ruahman ani a, mahse an in daih ta lo, operation chu chhunzawm zel tur nge tihtawp tur tih chungchangah ngaihdan a in ang ta lo nuaih maia, Lt. Colonel Edward chuan him lo chung2 a bluebird 2 hman zui chu a duh lo a. Major General James B.Vaugh chuan President Carter a hnenah operation chu tihtawp mai tura rawtna a thlen ta tawp maia, a hnu darkar 2 hnuah tihtawpna order chu an dawng ta ani…………….
VANDUAINA THUAHHNIH.
HAW TURA an in siamna lamah hian ruahman anga thil a kal loh avangin buaina dang an tawk leh a, chu chu thlawhna tui semrual chungchang ah ani. RH-53 ‘bluebird 3’ chuan kawngpui leh lama EC-130 atangin thlawhnaq tui a lak angai ta tlat mai, an helicopter hi leia kal chi ani bok silo a, thui lo te mah nise thlawh kana EC130 hnunga tui thun tura va in dawh dawn ta ani.
Sawi tak ang khan hetih lai hian 106 Special Operation Aviation Regiment (SOAR)”Night Stalkers”din a la nilo a, hetiang a special deuh taka helicopter thunuh hi til har tak ani reng ani, hlauhthawn ang ngeiin helicopter chu chesualin thlawhna tui phur chu ava su puak ta dur maia, thlawhna chhung ami USAF mi leh sa 5 leh USMC 3 chu an thi nghal a, pilot leh co-pilot erawh hliam nasa tak tuarin an dam chhuak hlauh thung, thlawhna kang bakah an ralthuam phur te chu a puak tel boka , an bula helicopter dang chuan a siper chu an dawng ve hlauh mai boka, an hliam ta fur mai le………………..
Tihngaih na dang awm toh hek lo C-130 pahnih ah chuan an in hnawh khawm ta tun mai, Masarih Island lam panin an thlkawk a, heta tang hian C-141 in a rawn la veleh chhawnga. Hliam tuar te hi Ramstein Airbase Germany Panpui an nita ani, hetianga meikhupa an tlanchhiat san helicop[ter ah hian ruahmana, Iran ram chhunga CIA agent te awlsam taka hriat chhuah mai theihna document piomawh an la theihnghilh zui a, CIA agent Richard a te ho chu man tawk loin an tlan chhuakin an him hram ani., Vanduai mai piah lamah khawvel hriatah an mualpho chiang ve khop ani.A hunlaia helicopter tha ber ber leh chhuanvawr ber ber panga ngawt mai, Iran kutah an hnutchhiah ani ta si a,thenkhat chuan Iran Navy hoin an hmang zui ta niin an sawilaiin, USSR nawrna avangin an tichhia nia sawi an awm bawk. Engpawhnise khawvel huapa sawrkar chak tan chuan a mualpho thlakin , hei hian US special force ho chu nasa leh zuala traning a neih tir phah ani,he operation hian nghawng tamtak, Iran nena in thianthat chungchangah te, oil a insumdawng tawn lamah te harsatna puitham tak an tawh phah ani.
Tin, operation Eagle Claw in a hrin chhuah pawimawh em em mai chu United Special operations command (USSOCOM) din hi ani, service hrang hrang in hna bik thawk tu tur Special Operation Force an nei ta vek ani. Hei bakah hian tlema dinhmun harsa deuh a Helicopter khalh thiam an nei chaurau lutuk tih an hre chhuak a, chhanchhuah hna harsa ber poh thawk thei turin 160 Special Operation Regiment( SOAR) Night Stalkers an tih mai chu an din ta ani.
Comments
Post a Comment